Ergoterapi nedir?
Anlamlı ve amaçlı aktivitelerle sağlığı ve refahı geliştiren kişi merkezli bir sağlık mesleğidir. Ergoterapinin temel amacı, kişilerin günlük yaşam aktivitelerine katılımını sağlamaktır.
Toplumdan dışlanmış her bireyi ve her yaş grubunu rehabilite etmeye odaklıdır. Bunu yaparken birey merkezli yaklaşır; her insan için kendi potansiyelini, çevresini ve yaptığı aktiviteleri inceler. Hem fiziksel, hem sosyal, hem psikolojik açıdan ele alır. Pediatride ergoterapi(çocuklar) , geriatride ergoterapi (yaşlılar), onkolojide ergoterapi (kanser hastaları), mesleki rehabilitasyon, psikiyatride ergoterapi gibi alanları vardır. Ergoterapistler otizm, serebral palsi, down sendromu, gelişim geriliği, hiperaktivite ve dikkat dagınıklığı gibi duyusal sorunların fazlasıyla görüldüğü durumlarda DUYU BÜTÜNLEME tedavisi uygular.
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ NEDİR?
1972 yılında Amerikalı Ergoterapist Ayres tarafından ortaya atılan bir teoridir. Çevreden ve vücudumuzdan aldığımız duyu uyaranlarını kaydetme, modüle etme (bazılarını ön plana çıkartıp bazılarını baskılama) ve organize etme gibi bir dizi karmaşık işlem sonucunda dünyamızı ve vücudumuzu algılamaya ve duruma uygun davranışlar açığa çıkarmaya yarayan nörolojik bir süreçtir. Gelişimin ilk evresinden başlayarak tüm gelişim sürecini etkiler.
Dışarıdan ve vücudumuzun içinden gelen duyu uyaranlarının duyu organları tarafindan fark edilmesi, beyin tarafından gerekli görülen duyuların öne çıkarılıp bazılarının bastırılması gerekir. Beyin bir kaçını birleştirip sentezleyebilir, bazılarını analiz eder ayrıştırır. Tüm bunlar sonucunda dünyayı ve kendi vücudumuzu tanırız ve amacına uygun hareket edebiliriz. Ayrıca gelişim basamaklı bir süreçtir. Duyu bütünlüğü de temel basamaklardan biridir. Kaba ve ince motor beceri gelişimi, akademik beceri gelişimi, sağlıklı davranış geliştirme gibi çok önemli basamaklar için duyu bütünlüğünün tamamlanması gerekir.
KAÇ DUYUMUZ VARDIR ?
7 duyumuz vardır: Dokunma, tatma, işitme, koklama, görme gibi dış dünyayı anlamaya yarayan 5 tane dış; proprioseptif ve vestibüler olmak üzere 2 tane iç duyumuz vardır. Proprioseptif duyu kas, tendon ve eklemlerdeki gerilme, basınç, sıkışma gibi durumları algılayan vücut farkındalığımız için çok önemli bir duyudur. Vestibular duyu ise başımızın ve gövdemizin uzaydaki pozisyonunu algılayan, yerçekimine ve harekete göre pozisyonumuzu ayarlayan dengeden sorumlu duyumuzdur.
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ BOZUKLUĞUNUN BELİRTİLERİ NELERDİR?
Her bireyde ve tanıda farklı tür ve şiddette belirtilerle karşılaşmak mümkündür. Ancak en sık karşılaşılan belirtiler şunlardır:
# Göz temasının olmayışı veya çok az olması
# Sakarlık # İsme ve komutlara tepki vermeme
# Dokunmaya karşı aşırı istek. Veya dokunmaktan/dokunulmasından kaçma
# Kalabalık yerlere veya gürültülü seslere karşı aşırı tepki
# Parmak ucunda yürüme
# Tehlikeli aktivitelerden hoşlanma, bilerek düşme
# Yenilmeyecek objeleri ağza alma
# Vurma, ısırma, çok sıkı sarılmaktan hoşlanma
# Dil ve konuşma becerilerinde yetersizlik
# Kıyafetlerden veya yemeklerin kıvamından rahatsız olma
# Aşırı hareketli olma, kendi etrafında dönme, dönen nesneleri izleme
# Sallanmaktan, kaymaktan, merdiven inip çıkmaktan, baş aşağı olduğu aktivitelerden korku duyma
# Saç traşı olma, tırnak kesme, banyo yapma gibi aktiviteler sırasında huzursuzluk...
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ TEDAVİSİNDE AMAÇ NEDİR?
Bireyin duyusal bozukluğunun çeşidini ve duyu profilini belirleyerek kişiye terapatik bir ortam yaratmak ve gelişimini desteklemek; böylece duruma uygun davranış ve tepkiler geliştirmektir.
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ TEDAVİSİ NASIL YAPILIR?
Değerlendirme testleri, aile görüşmesi ve klinik gözlem sonucunda problem alanları ve nedenleri tespit edilir. Bireyin yaşı ve ilgi alanları doğrultusunda müdahale planı hazırlanır. Duyusal bütünleşmeyi destekleyen oyunlarla sinir sisteminin gelişimi sağlanır. Genellikle özel olarak hazırlanmış duyu odalarında uygulanır. Aile ve sosyal çevre bilgilendirilerek tedavinin evde ve okulda da devamlılığı sağlanır. Gerekli görülürse kişinin yaşam alanı terapatik etki yaratacak şekilde düzenlenir.
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ TEDAVİSİ NE KADAR SÜRER?
Her birey birbirinden farklı kişisel özelliklere, çevreye, imkanlara ve iyileşme potansiyeline sahiptir. Net bir süre söz konusu olmaksızın, duyu bütünleme tedavisi uzun süren ve sabır isteyen bir süreçtir.
DUYU BÜTÜNLÜĞÜ TEDAVİSİNİ KİMLER UYGULAR?
Ergoterapistler kendi lisans programlarının dahilinde duyu bütünlüğü tedavi modelini öğrenir ve uygular. Ayrıca lisans eğitiminin üzerine duyu bütünlüğü eğitimini almış olan fizyoterapistler ile dil-konuşma terapistleri de kendi hedeflerine ulaşmak için duyu bütünlüğü tedavisi modelinden faydalanabilirler.
Meslek yasası
22 mayıs 2014 tarihi’nde Türkiye Cumhuriyeti Sağlık Bakanlığı tarafından resmi gazete’de yayınlanan yönetmeliğin eklerine göre bu mesleklerin görev ve sorumlulukları şu şekilde belirlenmiştir;
“İş ve uğraşı terapisti (ergoterapist)
A) bireyin ev, iş ve okul ortamlarında fonksiyonel potansiyelini değerlendirerek performansını en üst düzeye çıkarmak ve çevreye uyumunu sağlamak için önerilerde bulunur.
B) bireylerin hastalık ve engellilik sonucu ortaya çıkan fonksiyonel sınırlılıklarını değerlendirir, günlük faaliyetlerini ve mesleklerini sürdürecek uygulamaları yapar.
C) hastaların duygusal, psikososyal, gelişimsel ve fiziksel yeterliliklerini mesleği ile ilgili ölçüm ve testleri kullanarak değerlendirir.
Ç) günlük yaşam aktivitelerinde bağımsızlığı sağlamaya yönelik yöntemler ile araç-gereçleri belirler ve kullanımını öğretir.
D) bireysel ve grup olarak mesleki, sosyal, sanatsal ve eğitim aktivitelerinin kullanımıyla ilgili rehabilitasyon programları yapar ve uygular.
E) duyu algı motor bütünleşme eğitimini ve bu alanlarda iş ve uğraşı terapisi uygular.
F) kişilerin topluma katılımını etkileyen kişisel çevresel ve aktivite performansına ait engelleri değerlendirir.
G) dışlanmış bireylerin topluma kazandırılması için gerekli değerlendirme ve rehabilitasyon işlemlerini yürütür.”